بر کسی پوشیده نیست که پی ساختمان از جمله مهم‌ترین بخش‌های هر سازه محسوب می‌شود که شناژ اصلی‌ترین قسمت آن را تشکیل می‌دهد. ریشه این اصطلاح در حقیقت یک واژه فرانسوی با نام “shenage” به معنی زنجیر کردن است. این قسمت در جلوگیری از نشست سازه و افزایش مقاومت آن در برابر بلایای طبیعی مانند زلزله اهمیت زیادی دارد. شناژ از طریق اتصال پی‌های منفرد به توزیع یکنواخت بار در ساختمان کمک می‌کند.با ما در این مقاله که به زحمت تیم فولادینو تهیه شده است همراه باشید تا ضمن پاسخ به این سوال که شناژ ساختمان چیست، انواع آن را بشناسیم و تفاوت شناژ با فونداسیون را نیز بررسی کنیم.
فهرست این مطلب
شناژ ساختمان چیست؟
در حالت کلی، شناژ به معنی یک وسیله برای افزایش استحکام و تثبیت سایر عناصر است. همان‌طور که در عکس شناژ ساختمان می‌بینید این قسمت به‌عنوان رابط پی‌های منفرد عمل می‌کند؛ پس، باعث تقسیم یکنواخت وزن ساختمان روی تمام نقاط زمین می‌شود. مسئولیت اتصال بین قسمت‌های مختلف سازه مانند درب و پنجره‌ها نیز بر عهده شناژ است. بتن یا آجر دو ماده اصلی در ساخت این قسمت باریک هستند که عملکرد خوبی در پخش کردن نیروهای ثقلی و جانبی به تمام سطوح ساختمان دارند. این المان باربر مهم‌ترین عامل در توزیع بار و کاهش خسارت‌های ناشی از زلزله است.
آشنایی با شناژبندی
شناژبندی نیز فرایند طراحی و ساخت شناژ در ساختمان است. در این مرحله برای تحمل بارهای زنده (مانند مبلمان و اعضای ساکن در واحد مسکونی) و بارهای مرده (مانند وزن خود ساختمان) از ایجاد و استقرار عناصر سازه‌ای استفاده می‌شود. مرحله شناژبندی به فرونشست یکنواخت ساختمان کمک می‌کند. برای اجرای این المان در سازه می‌توان از مصالح مختلفی مانند تیرآهن تیر چوبی و میلگرد استفاده کرد. اما در حال حاضر، استفاده بتنی رایج‌ترین مدل در سازه‌ها محسوب می‌شود. شناژبندی ساختمان از طریق اتصال به یکدیگر مانع از حرکت افقی آنها شده و تحمل کششی آنها را افزایش می‌دهد. برای آشنایی با هدف اجرای شناژبندی به موارد زیر توجه کنید:
- افزایش تحمل فشار وارد بر ستون‌ها
- کاهش بارهای جانبی وارد‌شده بر کل سازه
- تحمل نیروی کششی حاصل از وزن سازه
- پیشگیری از خمیدگی و تغییر شکل سقف و دیوار
- افزایش مقاومت ساختمان در برابر ارتعاش و بلایای طبیعی مانند زلزله
انواع شناژ بندی
در دسته‌بندی شناژ‌ها عوامل مختلفی مانند جهت شکل و کاربرد اهمیت دارد. با توجه به شکل این المان می‌توان شناژ را به چهار دسته مورب، مخفی، عمودی و افقی تقسیم کرد. از نظر محل نصب، شناژبندی دارای دو مدل داخلی و خارجی است. برای دسته‌بندی این المان بر اثر بر اساس کاربرد باید به سه نوع شناژ تقویتی، انتقالی و اتصالی اشاره کنیم.
شناژ افقی
این المان برای اتصال بین ستون‌های فونداسیون ضروری است. شناژ افقی مسئولیت توزیع یکنواخت نیرو و فشار وارد بر ساختمان بر تمام بخش‌های فونداسیون را به عهده دارد. پس عامل مهمی در افزایش مقاومت کلی سازه در برابر ارتعاشات ناشی از زلزله محسوب می‌شود. شناژ افقی روی کرسی چینی در طبقه همکف اجرا می‌شود؛ اما، می‌توان در هر طبقه و زیر سقف روی تمام دیوارها از آن استفاده کرد.
شناژ عمودی
این المان بیشتر در سازه‌های چند طبقه و در امتداد طول پی‌های عمودی به کار می‌رود. این قسمت از پایین به فونداسیون و از بالا به شناژ افقی متصل می‌شود. باید به این نکته اشاره کنیم که برخلاف شناژ افقی، استفاده از این المان در تمام سازه‌ها ضروری نیست. افزایش افزایش استحکام ساختمان در برابر بلایای طبیعی و زلزله مزیت اصلی استفاده از شناژ قائم یا عمودی به حساب می‌آید.
شناژ ساختمان به شکل مورب
بر اساس قوانین فیزیک تحریکات پوسته زمین در اثر ارتعاشات و امواج زلزله، عکس‌العمل‌های مختلفی ایجاد می‌کند. همین امر باعث‌شده که اجرای شناژ مورب در کنار شناژ افقی برای افزایش مقاومت کلی سازه اهمیت بیشتری پیدا کند. این تکنیک به کلاف‌سازی بیشتر در پی تحتانی و فوقانی کمک می‌کند.
شناژ ساختمان به شکل مخفی
سازه‌های دارای دهانه بزرگ بیش از ۴ متر و سقف‌های تیرچه بلوکی بهترین گزینه برای اجرای شناژ مخفی هستند. معمولا با فاصله دومتری اجرا می‌شود. استفاده از دو میلگرد در بالا و پایین سطح مقطع اصل کلیدی برای اجرای المان مخفی در سازه محسوب می‌شود. فراموش نکنید که میلگردها باید حداقل ۱۰ سانتی‌متر از یکدیگر فاصله داشته باشند.
موارد عدم استفاده از شناژ ساختمان
- در سازه‌های دارای دهانه بزرگ مانند ساختمان‌های صنعتی و آشیانه‌ها در صورتی که عمق استقرار پی مقاومت بالایی در برابر نیروهای جانبی داشته باشد استفاده از شناژ ضروری نیست.
- در مواردی که اتصال فونداسیون در درون زمین به بهترین شکل انجام شده و محدودیتی برای کاهش حرکت نسبی به ایجاد نشود استفاده از شناژ ضروری نخواهد بود. در چنین مواردی می‌توانید با استفاده از شمع در زیر هر یک از پی‌های ساختمان حرکت نسبی آن را محدود کرد.
- برای آشنایی با آخرین دسته در مبحث ساختمان بدون شناژ باید بدانید که: در سازه‌هایی که پدستال یا ستون پایه‌ای بتنی اجرا شده و مشکلی برای محدودسازی حرکت نسبی به ایجاد نشود استفاده از شناژ ضروری نخواهد بود.
فرق شناژ با فونداسیون
فونداسیون در اصل یک سیستم برای انتقال بارهای وارد‌شده بر سازه به زمین است. این عملیات برای جذب بارهای مختلف و کاهش احتمال ریزش ساختمان اهمیت زیادی دارد. فونداسیون می‌تواند نیروهای جذب شده را به پایین‌ترین قسمت پی هر سازه منتقل کند. فونداسیون‌ها بر اساس عمق زمین به دو دسته عمقی و سطحی تقسیم می‌شوند. استفاده از فوندانسیون‌های سطحی برای ساختمان‌های کوچک و کم ارتفاع مناسب‌تر است. اما در سازه‌های بزرگ دارای وزن زیاد باید از فونداسیون عمیق استفاده کرد. برای کسب اطلاعات جامع‌تر می‌توانید با کلیک بر روی لینک آبی‌رنگ مقاله راهنمای کامل فونداسیون ساختمان را مورد مطالعه قرار دهید.
برای درک بهترین تفاوت بین شناژ و فونداسیون باید به عوامل مختلفی مانند جنس هر یک المان‌ها، نحوه اجرای آنها و وظایفشان توجه کنید. در حالت کلی، می‌توان شناژ‌ها را به‌عنوان یک عنصر تقویت‌کننده در فونداسیون در نظر گرفت که مسئولیت افزایش مقاومت فونداسیون در برابر بارهای عمودی و جانبی را به عهده دارد. از نظر عملکرد نیز تفاوت اساسی بین فونداسیون و شناژ وجود دارد. فونداسیون در بخش زیرین ساختمان قرار می‌گیرد و مسئولیت انتقال بارهای زنده و مرده را به عهده دارد. اما شناژ معمولا به‌صورت افقی و عمودی اجرا شده و باید نیروهای کششی و فشاری وارد شده بر فونداسیون را تحمل کند.